|
Jovan Skerlić: Aleksa Šantić ”Pesme”
To je iskrena knjiga jednog iskrenog pesnika, jedna čestita i srpska knjiga jednog čestitog čoveka i dobrog Srbina, jedna od onih knjiga kojih smo se davno zaželeli i kakve nam uvek trebaju.
Šantić je jedan od retkih pesnika koji ne lažu. On ne peva iz mode i snobizma, ne žonglira rečima i ne veze fraze; on ne teži da stihovima izrazi svoj grč ili svoju grimasu, i da kombinacijama reči rešava probleme skulpture i muzike. On u stihove meće otkucaje svoga srca, ne kao pesnik, no kao čovek. I pre no što je napisao svoju knjigu, on ju je svu u celini osetio i preživeo. Nije potrebno tražiti biografska objašnjenja, jer iz svakog reda bije iskrenost i toplota. Šantić voli svoju zemlju i svoj narod dubokom i diskretnom ljubavlju kojom se voli porodica. On je najbolji rodoljubivi pesnik naš, koji poniženu i gotovo zaboravljenu rodoljubivu poeziju podiže do negdašnje njene visine iz doba Zmaja i Jakšića. On je Srbin razumnije, stvarnije, modernije no što se nekad bilo u istorijskim fikcijama i u poetskoj magli, i on voli narod u sadašnjici i u stvarnosti, u njegovom radu, u njegovoj bedi, u njegovoj nadi i veri u bolje dane.
Knjiga Alekse Šantića nije za navođenje, ona je za čitanje. Mi imamo danas pesnika originalnijih, koji više kažu našem duhu, imamo ih živopisnijih, melodičnijih i veštijih, koji više zabavljaju naše oči i naš sluh, ali mi nemamo pesnika koji više govori našem srcu. On ima magijsku sposobnost da oživi ono što je duboko zakopano u našoj umornoj duši, koja se u grubodstima i studeni života kao večernji cvet zatvorila za ljude i svet i naše čisto detinjstvo, i našu svetu mater, i veliki sjaj domaćeg ognjišta, i žalost za mladošću i uskoičke rase, neutoljivu žeđ za slobodom pobeđenih i stradalnika koji nikada nisu hteli da se pomire sa mišlju ropstva, staru prkosnu srčanost i neodoljivu energiju predaka koji su, kada ”zeman dođe valja vojevati”, golim rukama za sablje hvatali i trešnjevim topovima gradove osvajali.
Pesme Alekse Šantića, koji je u tolikoj meri pesnik naše rase, našega doba i naše duše, vrše nad nama čudesan isceliteljski uticaj. U njima kupamo mi svoju klonulu, ohladnelu i ukočenu dušu, one krave sa nje led sumnje, suvoće i podsmeha i kao da smo se napojili životvorne vode na studencu večite Mladosti, u nama se budi ono što je bilo zaspalo, i vaskrsava ono što je bilo umrlo. Mi se verno vraćamo samima sebi, i postajemo bolji, svetliji, čistiji i jači.
1911.
Tin Ujević: Pjesme Alekse Šantića
Kod Šantića vrijedi da posebice istaknem njegov jezik, čist, narodan, bogat, zvučan i tečan: jezik kao suza. U njegovim pjesmama zvoni i teče jedra riječ ijekavska iz najbolje Hercegovine prelivajući se u šarenoj ljepoti izraza, što može služiti uzorom svim onim našim piscima kojima je tako potreba da nauče naš jezik, hrvatski, srpski, kako je istina da ga ne poznaju. Šantić ne boluje od manije riječi, od te raširene manije knjiške: kod njega nije riječ radi riječi, već riječ radi rečenoga, ali on je svejedno bira i njeguje, da poštujući sredstvo posluži svrsi i u lijepim besjedama razvija smisao. Uz male iznimke, tu i tamo, njegova je forma čista, ritam tačan, rime odabrane, iako nijesu savršene. Istina, njegov sonet nema onoga specifičnoga sonetskoga, jer autoru fali tehnička virutoznost, fina i istančana, potrebna za kratku stegnutost sonetskoga oblika i značajno je da su njegove najbolje stvari mahom u tercinama, gdje se kraj neomeđenoga broja stihova svih stegnutosti trostruke rime bolje snalazi njegova obilna rječitost, što provaljuje poput nasrtljive bujice.
(nastavlja se)
|