|
Ibrahim Chokic' je vrlo obrazovana lichnost, koja je ostavila vrijedne tragove iza sebe. Istina, njegov zhivot je protkan islamskim duhom nachina zhivota, jer tu je vidio zashtitu nacionalnog samoodrzhanja u periodu burnog previranja u BiH.
Njegov moto je bio ”Posrtaj uchenjaka je posrtaj naroda tj. kad uchenjak posrne, za njim i narod (svijet ) posrne”.
Rodjen je u turskom vaktu, formirao se u austrougarskom a plodove ostavio u Kraljevini te dozhivio i komunizam.
Muslimani su bili na jednoj strashnoj vjetrometini, ostavljeni bez oslonca. Iz feudalizma doshao je rani kapitalizam, velika ekonomska kriza, a zatim socijalizam. Zapamtio je Balkanski rat, prvi i drugi svjetski rat, kao i ukidanje halifata.
Njegovo zhivotno nachelo je bilo da se Muslimani u BiH mogu sachuvati ako se vezhu za izvorne korijene islama i tom principu je bio potpuno odan.
Vrijeme je ishlo svojim drugim tokom u suprotnom pravcu i rushilo je svoje bastione, tako da su njegove ideje bile u koliziji sa zhivotom.
Medjutim, on je to radio sa najboljom namjerom i zheljom da Muslimani opstanu na svojoj djedovini.
Dzhabic'a pokret
Prvi puta sam chula od svoje majke (Sheremet Shuhrete rodj. Chokic') za postojanje Dzhabic'a pokreta. Muslimanski prvaci na chelu sa Mostarskim muftijom Ali Fehmi Dzhabic'em trazhili su vec'a samoupravna prava za Muslimane, a posebno u shkolstvu, poshto su imali vrlo podredjen polozhaj.
To je bilo 1899. godine i ovaj otpor je bio osujec'en tako da je AU dala svim potpisnicima otkaz sa posla.
Potpisnik je bio i Ibrahim Chokic', koji je takodjer dobio otkaz.
Ova oblast je slabo istrazhena. Osim Vladimira C'orovic'a u novije vrijeme on je predmet istrazhivanja prof. Rusmira Mahmutc'ehajic'a.
Medjutim, ovaj otpor bio je podloga za stvaranje Memoranduma Ujedinjene muslimanske organizacije o rjeshenju jugoslovenskog pitanja, jednog oficijelnog dokumenta koji je predat caru Karlu 17.8.1917. god. u Bechu na audijenciji Savfet-beg Bashagic' i Sherif Arnautovic'.
U Memorandumu na jedan jasan i egzaktan nachin prikazan je neravnopravan polozhaj Muslimana u AU u svim oblastima zhivota: prosvjeti, agrarnom pitanju, kulturi, privredi. Uvijek formalno su im data prava, ali uvijek je stavljen jedan uslovni faktor, jedan zarez, je ta prava anulirao.
I danas u Evropi nailazimo na iste varijante odbacivanja Muslimana. Slobodna sam da navedem citat iz knjige prof. Omera Ibrahimagic'a ”Bosna je odbranjena, ali nije oslobodjena” na str. 70.
”Politiku zapadne Evrope i Rusije prema Bosni, najbolje je izrazio britanski premijer Dzhon Mejdzhor u pismu svome ministru Daglasu Hogu, chiji je sadrzhaj nedovoljno poznat shiroj javnosti u nashoj zemlji…
Mejdzhor instruira svoga ministra da se nastave mirovni pregovori, jer mu oni sluzhe kao ”prevara” da bi se ”odgodila bilo kakva takva akcija (misli na akciju ”muslimanskih” zemalja ), sve dok Bosna i Hercegovina ne prestane postojati kao vazhec'a drzhava, a njeno muslimansko stanovnishtvo ne raseli iz svoje zemlje”.
Kakve su tada bile nagle drushtvene promjene predochit c'u na par primjera.
Za vrijeme AU promjena strukture stanovnishtva po vjeroispovijesti (tada se stanovnishtvo dijelilo samo po vjeroispovijesti i svi su bili Bosanci i Hercegovci) u Sarajevu bila je jako izrazhena u korist katolichkog stanovnishtva.
Tako npr. za period 1879-1910 povec'an je broj stanovnishtva u procentima
- Muslimani 25 %
- Pravoslavci 126 %
- Katolici 2468 %
- Jevreji 140 %
- Sarajevo 143 % prosjek
- BiH 64 % prosjek.
”Stranaca u BiH je bilo mnogo. Od chinovnika i drzhavnih sluzhbenika do 1907. godine bilo je svega 32,22 % domac'ih, a ostatak su sve bili ”kuferashi”. Medju drzhavnim sluzhbenicima bilo je 61,56 % katolika, 29,92 % pravoslavnih i 8,63 % muslimana.” Vladimir C'orovic' ”Politichke prilike u BiH”, 1939. god.
1918. godine dolazi do stvaranja Jugoslavije, gdje dolazi do jacheg uticaja pravoslavlja iz Srbije. Sami nazivi ulica u Sarajevu su tome potvrda: Vojvode Putnika, Skerlic'eva, Nemanjina, Jug Bogdana itd.
U ovakvim prilikama jako teshko je biti pravi kormilar.
Ibrahim Chokic' radio je kao profesor na Velikoj gimnaziji u Tuzli od 1900. godine gdje je predavao vjeronauku, a zatim arapski jezik i knjizhevnost, kao i turski jezik.
Na Behrambegovoj medresi u Tuzli je predavao razne predmete: arapski i turski jezik, islamsku dogmatiku, stilistiku arapskog jezika, sherijatsko nasljedno pravo. To je radio besplatno.
Bio je posljednji Tuzlanski muftija do 1936. godine kada se ukida Muftijstvo.
Hikjmet
Sa svojom brac'om prof. Adil-efendijom i Ahmet-efendijom, pravnikom, pokrec'e mjesechni chasopis ”Hikjmet”, religijskog sadrzhaja. Chasopis je shtampan u Tuzli od 1929. do 1936. godine u shtampariji ”Riste Sekulic'”.
On je bio vlasnik, izdavach, finansijer, te glavni i odgovorni urednik ovog chasopisa. ”Hikjmet” je bio rado prihvac'en chasopis i chitao se na podruchju cijele BiH, Beograda do Shtipa, shto se mozhe zakljuchiti po adresaru pretplatnika.
Ukupno su izashla 72 broja na 2326 stranica. Tu se nalazi znachajan opus radova. Izashlo je oko 500 chlanaka, rasprava, radova u nastavcima.
Hadzhi Ibrahim objavio je preko stotinu svojih radova, vec'ih i manjih, kao i pjesama. Najznachajniji su svakako studija ”Iman” koja je objavljena u 27 nastavaka, te ”Moje putovanje na hadzhdzh”.
Danas ”Hikjmet” predstavlja riznicu kulturnog i vjerskog sadrzhaja. On je konzervacija jednog vremena kroz koji je proshla BiH, odnosno Muslimansko stanovnishtvo. Zbog toga je postao vrlo interesantan za prouchavanje. Objavljeni su vec' magistarski i doktorski radovi, a ostalo je josh mnogo izazova za njegovo prouchavanje.
U njemu su objavljivali i poznati i nepoznati pjesnici svoje stihove, kao i prepjeve sa arapskog, turskog i perzijskog jezika.
Naveshc'u nekoliko imena koji su po meni veoma vrijedna: Refik Zhabic', Mashic' Muhamed, Sadikovic' Dzhelil, Husein Shehic', Muhamed Zahirovic', Dzhemila Zekic' Hanumica, Muhamed Hifzi, Mustafa Grabchanovic', Hajrudin Pashovic' i drugi.
Sa jedne vremenske distance od oko 70 godina mozhe se objektivno sagledati jedan period sa vjerskog, politichkog i kulturnog stanovishta u BiH.
Profesor Ibrahim Chokic' umro je u Tuzli 1948. godine. Nije imao svoju djecu, ali iza njega ostala su dobra djela.
Proshle godine u Mekki, nashe hadzhije uputile su najuzvisheniju molbu, Arefatsku dovu na Hadzhu na svom jeziku, koju je preveo i zapisao Hadzhi Ibrahim Hakki Chokic', profesor i muftija prije vishe od sedamdeset godina a koju je objavio u ”Hikjmetu”.
Dobra djela nadzhive svoje stvaraoce.
Tuzla, 28.5.2006. godine
____________________
Prilog: Grupna fotografija iz 1936. godine, snimljena u prostorijama Tuzlanskog muftijstva prilikom posjete jednog uglednika iz Egipta.
S lijeva na desno sjede: Mehmedbashic' Osman, kadija, Chokic' hadzhi Ibrahim, muftija, Pashic' hadzhi Hasanaga, gradonachelnik, Uglednik iz Egipta, Husic' hadzhi Muhamed, muderis, Berbic' Mustafa, kadija.
Stoje: Jahic' hafiz Muhamed, kadija, Salihbegovic', uchitelj, Chokic' Adil-Abdurahman, profesor, Redzhebashic', hafiz Ahmet, tajnik Muftijstva, Damadzhic' hafiz Sulejman, muallim, Pashic' Abdurahman, kadija i Imerovic' Shaban.
|