|
Likovne kompozicije Zarife Velić nisu rezultat percipiranja i likovne kristalizacije nekog realnog modela: one nastaju kao čista svjetlosna igra, kao zračenje predmeta koje potiskuje i zamjenjuje materiju; one se ne pozivaju na materijalni svijet i njegova fizička svojstva – one su samo odbljesak skrivenih izvora svjetlosti, koji kao imaginarna ogledala u dugim mlazovima ili u širokim presjecima oblikuju prostor i određuju njegove neuhvatljive dimenzije. Dok pogled, klizeći po površini predmeta, registruje njegove fizičke veličine, svjetlost obuhvata predmet i njegova materijalna svojstva pretvara u nedefinisane konture imaginarne strukture. Motiv se razbija, a na njegovom mjestu se pojavljuju oblici koje tek treba definisati i likovno oživjeti. Kompozicije Zarife Velić oživljavaju upravo taj svijet koji se krije u svjetlosnoj prašini koja ispunjava prostor oko nas.
 Kompozicije Z. Velić nisu samo skup svjetlosnih projekcija jednog virtuelnog svijeta, nego i izraz unutrašnje energije koja nastoji da se oslobodi razbijajući geometrijske standarde i fizička svojstva predmeta. Svaka kompozicija započinje avanturu traganja za novim životom oblika, za definisanjem vlastitog predmeta. Ništa nije unaprijed dato, ni predmet slike ni način njegovog predstavljanja, jer svaka pojedinačna kompozicija iznova traga za vizuelnim obrascem drukčijeg razumijevanja i tretmana strukture materije. Pri tome se komponente geometrijskog modela predmeta ne raščlanjuju, nego se insistira na lirskim efektima koje materija proizvodi svojim vanjskim izgledom, svojim unutrašnjim presjecima, svojim razlivenim oblicima na granici materijalnog.
Kompozicije Zarife Velić su koncipirane na dva načina: kao autonomna masa koja zrači vlastitom svjetlošću i širi svjetlosni krug i preko granica fizičkog prostora, ili kao izvorna svjetlost koja na svojim krajnjim rubovima obasjava neidentifikovanu masu kojoj određuje oblik i daje život. U oba slučaja, kao izvorna ili reflektovana, svjetlost predstavlja jedini izvor energije koja oblikuje prostor i oživljava predmete. Drugim riječima, to je svijet čiju konsistenciju održava igra prividne materijalnosti i stvarne svjetlosti, praznog prostora i predmetnog svijeta oživljenog snagom svjetlosne energije.
Kod Velićeve svjetlost otvara prostore lirskih doživljaja i širi atmosferu muzičke punoće: njene kompozicije su lirske u izvedbi, u teksturi, u materijalu, a muzičke po konceptu i po neuhvatljivim semantičkim odrednicama. Kao što je slika metaforičko sažimanje realnosti, beskrajna težnja ka suštini, tako je i muzika oblik stvaranja bez referentnih vrijednosti, bez pandana u predmetnom svijetu. Zato kompozicije Zarife Velić dočaravaju ona duhovna raspoloženja i one afektivne sadržaje koje može izraziti samo muzika, odnosno likovna predstava koja, osim privida, i nema druge suštine ni druge misije izuzev traganja za oblikom. I kao što slike sažimaju realnost dovodeći je na pravu mjeru estetskih oblika, tako i muzika generira autonomnu strukturu, čija se asocijativna vrijednost oslanja na vlastite zvučne simbole izvan kruga prepoznatljivih znakova i pokušaja njihovog oponašanja.
Kod Zarife Velić muzikalnost likovnih kompozicija ne proizlazi iz predmeta i motiva, iz aranžiranog štimunga stvari i prizora koji bude i podstiču osjećajnost, nego rezultira iz likovnog tretmana materije, iz fakture i teksture podloge na kojoj pratimo nastanak oblika i njihove metamorfoze. Predmeti i prizori i ne postoje na njenim kompozicijama; oni se tek naslućuju ili ih slikarka registruje u samom trenutku nastanka, u onom presudnom činu kojim se haos materije pretvara u poredak i ljepotu oblika. Otuda taj osjećaj muzičke strukture njenih kompozicija: Z. Velić ne oponaša oblike, ne insistira na njihovim fizičkim svojstvima – tu su predmeti u začetku koji se tek naslućuju, bez stabilne semantičke osnove, bez imena, kao govor bez riječi, kao melodijska fraza koja nastaje ni iz čega, ex nihilo. Atmosfera se rađa skupa sa nastankom oblika, kao muzička pratnja koja je sastavni dio života oblika i njihovog prostornog određenja.
Motivi Z. Velić se ponavljaju i variraju poput muzičke fraze: u tom cikličkom obnavljanju nema evolucije, nego stalno obnavljanje procesa rađanja, pretvaranje mase u arabesku predmetnog svijeta. Materija ne prestaje da kruži sve dok ne dobije konture duhovne projekcije unutrašnjih suština bića. U stvari, to je likovni svijet bez banalnog sadržaja, bez prepoznatljivih predmeta, ali i bez simbola; kompozicija se razvija linearno ili stvara slojevitu strukturu, ali u oba slučaja dominantan je faktor materije, njena faktura lišena izvornih fizičkih odlika, razbijena u niz svjetlosnih snopova.
Osnovna likovna ideja Z. Velić je lako prepoznatljiva: ona ne oponaša predmete iz realnosti niti konstruiše svijet vlastitih predmeta, nego ispituje upravo likovne slojeve pigmenta, traga za krajnjim granicama fakture, za efektima boje (uglavnom bijele). Ta analitičnost u postupku i introvertnost u suočenju sa svijetom doprinosi autonomiji ličnog stava i personalnosti izraza, ali i prijeti od sužavanja i zatvaranja horizonta, od uzleta u fiktivne prostore koje samo slikarstvo može dočarati. Na taj način se stanovite prednosti izvrgavaju u svoju suprotnost: autentični oblici poprimaju karakter dekorativnih fragmenata i plakatske poruke. Na slikaru je da formalno-estetske karakteristike svog djela artikuliše kao ponornu viziju svijeta i kao dramu vlastitog iskustva. On to postiže stalnim mijenjanjem vizure, tehnike, duhovnog horizonta. Jer, bez te odlučnosti (i rizika) svaka likovna ideja ostaje na nivou ilustracije i neobavezne igre.
Za slikara, međutim, nije važna samo likovna ideja, nego i način njenog oblikovanja: slika se ipak temelji na boji i crtežu, na simbolima koji zahtijevaju i odgovarajuću tehniku predstavljanja. Kombinovana slikarska tehnika Z. Velić najvećim dijelom određuje karakter i likovni dijapazon njenih radova. Plošni tretman koji materiju vezuje za podlogu, a njena fizička svojstva predstavlja kao prigušenu svjetlost iz pozadine, ne otvara najšire prostore fikcije niti omogućava prodor u nove umjetničke sfere. Vjerujem da bi jednostavnija, klasična slikarska tehnika doprinijela poimanju likovnog prostora kao izazovnog ponora u kome oblici nastaju i iščezavaju. Jer slikarska kompozicija je prvenstveno čin dramatičnog suočenja vidljivog i nevidljivog, forme i značenja, estetskog oblika i njegovog asocijativnog kruga. Potez kista razdvaja i spaja te antinomijske svjetove, održavajući mjeru između autentičnog i lažnog, metaforičkog sažimanja i trivijalnog predstavljanja. To je poruka za svakog slikara koji pitanje tehnike stavlja iznad spontanog elana imaginacije i nesputanog pokreta ruke, koja bojom i crtežom preobražava vidljivi svijet.
|