|
Džamija je građena od tesanog kamena i presvođena je s jednom velikom i tri male kupole nad predvorjem koje drže zidovi sa strana i dva kamena stuba. Uz desni zid joj je prigrađena kamena munara oktogona oblika visoka oko 18 metara. Do ulaza u munaru vode s vana, uz desni zid džamije, kamene stepenice pa je donji dio munare, od zemlje do razine džamijskog krova potpuno iskorišćen. Džamija ima 17 na ćemer građenih prozora od kojih se dva nalaze u zidu od vrata a po pet u ostala tri zida.
Džamija ima veoma male dimenzije (oko 8x7,5 metara iznutra) i minijaturna je u odnosu na sultan Ahmedovu i sultan Sulejmanovu u Istanbulu. Ovo je ne samo najmanja nego i najmlađa džamija pod kupolom koja je za vrijeme turske vladavine sagrađena u našim krajevima.
Ova je džamija, od izgradnje do danas, više puta opravljana. Prvi put je temeljito opravljena 1898. godine nakon što ju je grom dobro oštetio. Tada je izmijenjeno olovo na njoj i munara joj je do šerefe prezidana pa je sada manja.16 Oko 1922. godine vjetar je digao krov s glavne kupole pa je ona tada premazana debelim slojem betona koji joj i danas služi za pokrov. Džamija je upisana u zem. knjiž. ulošku k. o. Ortiješ broj 30, kat. čest. 709 i zaprema s dvorištem oko nje 440 m2.
Vakif određuje da se u džamiju postave slijedeći službenici:
- Imam sa pet groša plate dnevno. On je dužan svaki dan i prilikom svake džume i bajrama proučiti po jedan ”Jasin”, zatim po tri ”Ihlasa” prilikom svakog namaza i sevap poklanjati za vakifovu dušu i duše njegovih roditelja.
- Muezinu po 40 para dnevno. Za izdržavanje džamije zavještao je u mjestu Buni u Mostarskom kadiluku slijedeće: sve maslinjake, vinograde, nasade murava (dudova), bašče, kuće i sve stupe i mlinice sa svim priborom.
- Odredio je da poslije njegove smrti dužnost upravnika (mutevelije), pisara (katib) i inkasanta (džabi) vrše sinovi mu s koljena na koljeno. Oni su dužni opravljati sve objekte, davati plaće službenicima i što ostane dijeliti između sebe na jednake dijelove. Vakufnama je pred sudom legalizovana 3. redžepa 1263. (1846.) godine pa je, dakle, napisana na oko dvije godine prije nego je džamija potpuno dovršena.
Kad je Ali-paša 1849. godine sagradio džamiju na Buni za prvog imama je postavio Hadži Hafiz Sulejman ef. Husedžinovića kojeg je doveo čak iz Banja Luke. Prvi muezin ove džamije bio je Ibrahim Čerkes a poslije njega Mustafa Hrle.17
Poslije smrti Hadži Hafiz Sulejman efendije 1886. godine imami i hatibi ove džamije bili su sljedeći: Hadži Ali ef. Husedžinović, sin Muhamed ef. Hafiz Muhamed ef. Spužić, Hasan ef Prepela, Mustafa ef. Ćerić, Hafiz Ahmed-Midhat ef Puzić, Hafiz Osman ef Grčić, Ragib ef. Balta, Dizdarević Rešid ef. Salih-beg Velagić, Ali ef Zlomušica, Fadil ef. Hasanović, Derviš ef. Čomor, Salih ef. Aličić, Adem ef. Omerika i Sead ef. Maksumović.
Ovoj džamiji danas gravitiraju, pored Bune, još i sela Ortiješ i Hodbina a ranije su petkom i bajramima u nju dolazili i muslimani iz Gubavice i Pijesaka. Džamija služi svojoj svrsi.
2. Mekteb
Neposredno s desne strane džamije nalazila se do 1944. godine jedna zgrada u kojoj je sve do rata radio mekteb. On se ne spominje u Ali-pašinoj zakladnici i za njegovog života nije sagrađen. Pošto se u izvorima iz 1896. godine spominje kao ”satri mekteb”, može se zaključiti da je sagrađen iz sredstava Ali-pašinog vakufa odmah poslije Ali-pašine smrti.18 Imam džamije vršio je istovremeno i dužnost mualima u mektebu.
Ova je zgrada srušena za vrijeme Drugog svjetskog rata kada je, kao i džamija služila Nijemcima kao magacin. Vide mu se temelji.
3. Stan za imama
Ali-paša je sagradio s lijeve strane džamije jednu zgradu na sprat koja i danas služi za stan imamu džamije. Uz ovu kuću nalazi se mala sofa gdje je, kako se priča, još u Ali-pašino doba iskopan bunar u koji voda dolazi iz Bune i koji ne presušuje.(...)
____________________
1 Enciklopedija Jugoslavije, Zagreb, 1968., sv. 7, str. 84; Hazim Šabanović, Bosanski pašaluk, Sarajevo, 1959, str. 95.
2 Fra Petar Bakula, Hercegovina za devetnaest godina vezirovanja Hali-pašina, Beč, 1863; Prokupije Čokorilo, Ljetopis hercegovački 1837. do 1857. godine, Narod, 1908, Husein Đogo, Crtice o Ali-paši Rizvanbegoviću, Sarajevski List, Sarajevo, 1911, str. 206; Hamdija Kapidžić, Početak vezirstva Ali-paše Rizvanbegovića, Gajret, Sarajevo, 1933, str. 72-73; Hajrudin Ćirić, Ali-paša Rizvanbcgović-Stočević, Godišnjica Nikole Čupića, knjiga XLVI, Beograd, 1937. god; Hamdija Kapidžić za istoriju Bosne i Hercegovine u XIX vijeku, Naučno društvo Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1954. godine.
3 Hamdija Kapidžić, Ekonomska politika Ali-paše Rizvanbegovića, vezira hercegovačkog od 1833. do 1851. godine, Novo Vrijeme, Sarajevo, 1930, br. 17; isti, Iskorišćavanje šuma u doba Ali-paše Rizvanbegovića, Gajret, Sarajevo, 1933. brojevi 3-6 i 12-13.
4 Osman A. Sokolović, Vezir Ali-paša Rizvanbegović, privredni pionir Hercegovine, Novi Behar, 6, Sarajevo, 1932-33. godine, broj 2, str. 19-21.
5 Ali-pašine vakufname upisane su u sidžilu vakufnama Hadži Husrev-begove biblioteke pod brojevima: I-16, I-135, I-261 i III-671.
6 Hivzija Hasandedić, Prilozi za istoriju Blagaja na Buni u doba turske vladavine, Godišnjak Društva istoričara BiH, Sarajevo, 1937. str. 256.
7 Ata Nerćes, pod kulom Ali paše Rizvanbegovića, Behar, Sarajevo, 1902/3. godine broj 8, str. 115; Sloboda Mostar, 1929., br. 9; Hamdija Kreševljaković, Kule i odžaci u Bosni i Hercegovini, Naše Starine, II, Sarajevo, 1954, str. 84.
8 Ata Nerćes, Male priče i dosjetke, Behar, Sarajevo, 1903/4. godine, br, 19, str. 219.
9 Behar, Sarajevo, 1901. godine, br. 15, str. 238.
10 Sarajevski List, Sarajevo, 1914, broj 30.
11 Dr. Šaćir Sikirić, Tekija na Oglavku, Kalendar, Gajret za 1941. godinu, Sarajevo, 1940. str. 42-57.
12 Hivzija Hasandedić, Kulturno-historijski spomenici u Mostaru iz turskog doba, Preporod, Sarajevo, 1973. brojevi 13 (68), i 22 (77) i iz 1974. godine broj 8 (87). Ovdje su obrađeni svi spomenici koje je Ali-paša u Mostaru sagradio.
13 Dr Hajrudin Ćurić, Stolačke džamije, Oslobođenje, Sarajevo, 1969. broj 7.668 od 4.10.1969. godine, str. 5.
14 Vidi bilješku 6.
15 Ovo mi je pričao rahmetli Hamza ef. Ćemalović, kadija, umro 1973. godine.
16 Nikola Buconjić, Povijest ustanka u Hercegovini, i boj kod Stoca, Mostar 1911, str. 168; Arhiva Vakufskog povjerenstva u Mostaru (AVPM) akt broj 514/1898.
17 AVPM, akt broj 206/1886.
18 AVPM, akt broj 208/1896 i 468/1911.
|