|
Drama dvaju vremena, onog nadolazec'eg i onog shto ga je, u povjesnom smislu, porodilo, suprotstavljaju se u otvorenosti kazalishnih formi Abdulaha Sidrana. Najpotpuniji, ali i dramatski najautentichniji oblik dramaturshkog i scenskog vrela dramatichnosti Abdulah c'e Sidran izvojshtiti pishuc'i svoju eminentno teatarsku dramu U Zvorniku ja sam ostavio svoje srce koja je svoje literarne vrijednosti, ali i eminentnu kazalishnost potvrdila scenskom prisutnoshc'u, kao i trajanjem na nashim kazalishnim repertoarima...
Nije zanemarljivo kazati i podatak da njenu potentnost pokazuju i uradci na teatarskim festivalima i smotrama kazalishta iz Slovenije i Bosne i Hercegovine od strane kazalishta, koja su u scenskom vidu tumachila ovu dramu.
Shto je zapravo drama U Zvorniku ja sam ostavio svoje srce?
Ponajprije to je drama, u tri china, iznimno zanimljive unutarnje strukture. Jer, ako pogledamo i analiziramo pishcheve nakane, ispoljene direktno preko naslova vidimo evidentnu poetiku potentnost, znakovitost i u krajnjem vidu zornu naputnost tih naslovnih Sidranovih toponima: prvi chin autor obiljezhava terminom Nesanica, drugi: Vera, Vltava, a trec'i pak, Srce...
Svaka od ovih oznaka ima u radnji njegove drame preciznu pozicioniranost i u krajnjem skoru medjusobnu kauzalnost...
Kao da pishe pjesmu (a shto drugo chini pjesnik, bilo shto da stvara?!?) Sidran dijeli i prvi chin na prizore poetskog znachenja i potentnosti:
- - Budilnik od perja
- - Glava na sjeveru, noge na jugu
- - Legenda balkanskih drumova
- - Tri tone tolaet papira
- - Odjeci
- - Narodnjaci o Drini
Drugi chin Sidran naziva imenom hotelske lake dame Vere i velikog glazbenog inspirativa – Smetanine Vltave..., a dijelovi tog remek, sredishnjeg dijela drame nose poetsku toponimiju, krajnje znakovitog nazivlja:
- - Sishao momak
- - Virkanje preko hotelskog praga
- - Vera
- - Kukuriku
- - Postkoitalno pitanje
- - Vltava
- - Josh malo sa Verom
Trec'i chin koji je kod Sidrana najdramatskiji (u aristotelijanskom, ali i modernijim dramaturshkim teorijama) dramski pjesnik naziva Srce, a chine ga poetski i dramatski, krajnje precizno, konstruirani dijelovi:
- - Analiza Vltave
- - Splav, ugluho
- - Bijeli kombi
- - Politichkara sprava
- - Vesheraj
- - Ucjena
- - Tuneli, oruzhje i Kardelj
- - Vesheraj, opet
- - Ostvarilo se Kremansko prorochanstvo
- - Srce
- - Mejra
Slijedom nachina na koji konstruira u poetoloshkom smislu ovu dramu Sidran c'e karakterologiju svojih likova – nositelja dramske akcije i kontra akcije, dati kao svojevrstan prolog, koji poput nekih od djela klasichne knjizhevnosti potencijalno ispripovjeda veliki dio sadrzhaja od dramatskog merituma...
Sidran ne prepushta nishta sluchajnom, pa nerijetko i preslobodnom imaginativu rezhisera.
On odredjenje scenskog prostora, krajnje decentno, ali i dramatski potentno naglashava...
Ako samo ilustriramo njegov naputak za onaj prostor ispred pozornice – proscenij za koji veli: Ispred Pozornice cijelom shirinom i duzhinom teche Drina, pokretna traka koja publiku dijeli od aktera na sceni...
Goli prostor scene na kome se nekako smjenjuju:
- Jednokrevetna hotelska soba
- Hotelska recepcija i restoran
- Podrumski vesheraj, pretvoren u hapsanu
- Ulica ispred hotela
- Pozadina – brdo shto zatvara zapadnu stranu grada, na brdu obrisi srednjevjekovne tvrdjave (kula proklete Jerine), zidina shto silazi niz brdo, pod oshtrim uglom, sasvim lijevo – ka cesti i Drini...
Vidi se preciznost imaginacijskog plana dramskog pisca i njegovi invektivi za organizaciju prostora.
Dijalog je kod Sidrana najpotentniji stvaralachki oblik, shto je posvema i logichno, ali ono po chemu ovaj dramski pjesnik ne zaostaje za dramatskom poetologijom Miroslava Krlezhe su Sidranove didaskalije, odnosno scenske upute, temeljem kojih se valja organizirati scenska radnja.
One, sem gole faktografije vodjenja radnje, nose i poetski sloj, nerijetko bogat humorom na primjer:
Neka se glumci zezaju do mile volje, ili, pak:
Sad pochne sistematichno gruhanje iz Srbije...
Iako se, na prvi pogled ova Sidranova drama doima kao realistichni pleodaje za temeljno ochovjechenje u vremenima zla i neljudskosti vec'ina didaskalija, a posebice zavrshni prizori, sa mrtvim tijelom lake zhenske Vere u vjenchanici, koja pjeva pjesmu tradicionalnog vrela Mejra na tabutu pokazuju Sidranovu briljantnu imaginaciju koja odlazi u prostore simbolskih vrijednosti ostvarenih uzornom literarnom stilizacijom, koja snazhi teatarsku potentnost...
Drama proshlosti i drama sadashnjosti, podjednako su nastanjene u ovom Sidranovom tekstu, a njihov miks i pretapanja izvrshena su briljantnom asocijativnoshc'u.
Posebno je dojmljiva karakterologija osoba ove drame, te jezik, konstruiran u suglasju sa inspirativnim jezgrom kojim se nadahnjivao pjesnik, ali i dozirano kontaminiran suvremenom gorkom humanoshc'u.
Ovaj dramski tekst, i u kulturologijskom, shirem ozrachju, puno znachi jer je prvi odvazhno zasjekao u zhivo ranishte nashe neposredne proshlosti.
Hrabro angazhiranje knjizhevno krajnje validno, a nevjerojatno poetichno u svim fazama dramskog programa...
Ako je, do sada, tretiran i kao dramski pisac, od drame U Zvorniku ja sam ostavio svoje srce, Abdulah Sidran nash najznachajniji dramski pisac!
|