|
Drama dvaju vremena, onog nadolazećeg i onog što ga je, u povjesnom smislu, porodilo, suprotstavljaju se u otvorenosti kazališnih formi Abdulaha Sidrana. Najpotpuniji, ali i dramatski najautentičniji oblik dramaturškog i scenskog vrela dramatičnosti Abdulah će Sidran izvojštiti pišući svoju eminentno teatarsku dramu U Zvorniku ja sam ostavio svoje srce koja je svoje literarne vrijednosti, ali i eminentnu kazališnost potvrdila scenskom prisutnošću, kao i trajanjem na našim kazališnim repertoarima...
Nije zanemarljivo kazati i podatak da njenu potentnost pokazuju i uradci na teatarskim festivalima i smotrama kazališta iz Slovenije i Bosne i Hercegovine od strane kazališta, koja su u scenskom vidu tumačila ovu dramu.
Što je zapravo drama U Zvorniku ja sam ostavio svoje srce?
Ponajprije to je drama, u tri čina, iznimno zanimljive unutarnje strukture. Jer, ako pogledamo i analiziramo piščeve nakane, ispoljene direktno preko naslova vidimo evidentnu poetiku potentnost, znakovitost i u krajnjem vidu zornu naputnost tih naslovnih Sidranovih toponima: prvi čin autor obilježava terminom Nesanica, drugi: Vera, Vltava, a treći pak, Srce...
Svaka od ovih oznaka ima u radnji njegove drame preciznu pozicioniranost i u krajnjem skoru međusobnu kauzalnost...
Kao da piše pjesmu (a što drugo čini pjesnik, bilo što da stvara?!?) Sidran dijeli i prvi čin na prizore poetskog značenja i potentnosti:
- - Budilnik od perja
- - Glava na sjeveru, noge na jugu
- - Legenda balkanskih drumova
- - Tri tone tolaet papira
- - Odjeci
- - Narodnjaci o Drini
Drugi čin Sidran naziva imenom hotelske lake dame Vere i velikog glazbenog inspirativa – Smetanine Vltave..., a dijelovi tog remek, središnjeg dijela drame nose poetsku toponimiju, krajnje znakovitog nazivlja:
- - Sišao momak
- - Virkanje preko hotelskog praga
- - Vera
- - Kukuriku
- - Postkoitalno pitanje
- - Vltava
- - Još malo sa Verom
Treći čin koji je kod Sidrana najdramatskiji (u aristotelijanskom, ali i modernijim dramaturškim teorijama) dramski pjesnik naziva Srce, a čine ga poetski i dramatski, krajnje precizno, konstruirani dijelovi:
- - Analiza Vltave
- - Splav, ugluho
- - Bijeli kombi
- - Političkara sprava
- - Vešeraj
- - Ucjena
- - Tuneli, oružje i Kardelj
- - Vešeraj, opet
- - Ostvarilo se Kremansko proročanstvo
- - Srce
- - Mejra
Slijedom načina na koji konstruira u poetološkom smislu ovu dramu Sidran će karakterologiju svojih likova – nositelja dramske akcije i kontra akcije, dati kao svojevrstan prolog, koji poput nekih od djela klasične književnosti potencijalno ispripovjeda veliki dio sadržaja od dramatskog merituma...
Sidran ne prepušta ništa slučajnom, pa nerijetko i preslobodnom imaginativu režisera.
On određenje scenskog prostora, krajnje decentno, ali i dramatski potentno naglašava...
Ako samo ilustriramo njegov naputak za onaj prostor ispred pozornice – proscenij za koji veli: Ispred Pozornice cijelom širinom i dužinom teče Drina, pokretna traka koja publiku dijeli od aktera na sceni...
Goli prostor scene na kome se nekako smjenjuju:
- Jednokrevetna hotelska soba
- Hotelska recepcija i restoran
- Podrumski vešeraj, pretvoren u hapsanu
- Ulica ispred hotela
- Pozadina – brdo što zatvara zapadnu stranu grada, na brdu obrisi srednjevjekovne tvrđave (kula proklete Jerine), zidina što silazi niz brdo, pod oštrim uglom, sasvim lijevo – ka cesti i Drini...
Vidi se preciznost imaginacijskog plana dramskog pisca i njegovi invektivi za organizaciju prostora.
Dijalog je kod Sidrana najpotentniji stvaralački oblik, što je posvema i logično, ali ono po čemu ovaj dramski pjesnik ne zaostaje za dramatskom poetologijom Miroslava Krleže su Sidranove didaskalije, odnosno scenske upute, temeljem kojih se valja organizirati scenska radnja.
One, sem gole faktografije vođenja radnje, nose i poetski sloj, nerijetko bogat humorom na primjer:
Neka se glumci zezaju do mile volje, ili, pak:
Sad počne sistematično gruhanje iz Srbije...
Iako se, na prvi pogled ova Sidranova drama doima kao realistični pleodaje za temeljno očovječenje u vremenima zla i neljudskosti većina didaskalija, a posebice završni prizori, sa mrtvim tijelom lake ženske Vere u vjenčanici, koja pjeva pjesmu tradicionalnog vrela Mejra na tabutu pokazuju Sidranovu briljantnu imaginaciju koja odlazi u prostore simbolskih vrijednosti ostvarenih uzornom literarnom stilizacijom, koja snaži teatarsku potentnost...
Drama prošlosti i drama sadašnjosti, podjednako su nastanjene u ovom Sidranovom tekstu, a njihov miks i pretapanja izvršena su briljantnom asocijativnošću.
Posebno je dojmljiva karakterologija osoba ove drame, te jezik, konstruiran u suglasju sa inspirativnim jezgrom kojim se nadahnjivao pjesnik, ali i dozirano kontaminiran suvremenom gorkom humanošću.
Ovaj dramski tekst, i u kulturologijskom, širem ozračju, puno znači jer je prvi odvažno zasjekao u živo ranište naše neposredne prošlosti.
Hrabro angažiranje književno krajnje validno, a nevjerojatno poetično u svim fazama dramskog programa...
Ako je, do sada, tretiran i kao dramski pisac, od drame U Zvorniku ja sam ostavio svoje srce, Abdulah Sidran naš najznačajniji dramski pisac!
|