Dušan Đokić
DIJALOG S PRIRODOM
Povodom
devetogodišnjice smrti
slikara Šahzudina Zubčevića |
Istančana, realističko - poetska nit
predstavljala je u dugogodišnjem umetničkom
radu Šahzudina Zubčevića čvrstu okosnicu;
u toj prednosti i okrenutosti prirodi i
ljudskom liku, posebno hercegovačkom pejzažu,
ispunjena je bila bezmalo u celosti izlagačka
aktivnost umetnika, protegnuta u periodu od
preko tri decenije, uz istovremeno bavljenje
likovnopedagoškom delatnošću. No, iza
te poznate linije razvoja, obeležene duhom
direktnog prenosa tradicije, gde se u punoj
meri ispoljavala mnogostranost Zubčevićevih
izražajnih mogućnosti, kroz precizan
analitički crtež, poletan i bogato
nijansiran akvarel, slojevitu i to specifičnog,
ekspresivnog zamaha dovedenu sliku, javlja se,
naročito počev od sredine šezdesetih godina,
sklonost ka drugačijim, alternativnim
oblicima izražavanja, težnja da se prekorači
i na ”drugu obalu”, da se uđe u
prostore nereprezentativnog i fantastičnog.
Već u pojedinim laviranim crtežima iz
1965-66. godine Zubčević je u okviru
manjih, intimno - poetskih intoniramh komada
stvarao neobične aglomeracije, gde je kroz
mrežoliku strukturu gde-gde provejavao hitro
zabeležen ljudski lik, gotovo izgubljen u
masi organoidnog, difuznog tkiva i zbijenih,
na arabeske nalik, fino zalančanih poteza
perom. U tim asocijativnodvosmislenim
strukturama, ipak je preovladavao razuđeni i
ne-klasični kompozicioni poredak, u prvom
planu se isticala interna struktura, nastala u
spoju crtačkog automatizma i medidativne opčinjenosti
lepotom nasumce nabačenih tonskih pasaža
akvarelisane podloge.
|
|
Kao da je izvor inspiracije nastajao u tesnoj
zavisnosti od internih struktura nalik na žilice
bilja i oblike korenja, koje su se javljale
prilikom mehaničkog pritiskivanja još vlažnih
bojenih partija: iskustvo znano i omiljeno kod
nekih slikara - nadrealista.
Na ovo se gotovo prirodno nadovezivao gotovo
filigranski, istančan crtež perom, prelazeći
katkad u grozdaste mase sa jasno naznačenim
pravcima prostiranja, kao kontrast lakim
besfornim tonskim akcentima u pozadini,
zatvarajući svetli prostor pozadine sistemom
prepletenih mreža, napetim, reklo bi se,
unutrašnjim silama. U crtežima iz iste grupe
radova, onih izrađenih u periodu 198l-82.
izvedenih sa osetnom formalnom slobodom i
zamahom, lavirinti linija postall su plastički
koherentniji, postignuta je ravnoteža sa
partijama izvedenim četkom, ili pak, kao na
jednom primeru najnovijeg datuma, otiskivanjem
ovlaženog dlana na podlogu papira. Podvučen
je, utoliko više, autobiografsko - enigmatični
karakter ovih radova, njihova spontana
organika i razruđena, antifokusna morfologija.
Taj pristup spontanim, direktnim oblicima izražavanja
verovatno je nastao kao odziv na pojedine
momente prakse iz sopstvenog likovno - pedagoškog
iskustva, iz rada sa najmlađima. Međutim,
pored primera tog, uslovno rečeno ”organskog”
ciklusa predstava zagonetnih ”svetova u
malom”, Zubčević je paralelno, od
1981. godine, radio i crteže sasvim drugačije
po karakteru. Ti crteži ”konstruktivnog”
karaktera, evocirajući nešto od duha kubizma,
dati su sa jasno naglašenim tonskim
gradacijama, sa naglašenom plastičnošću, ”metafizičkim”
verizmom datih složenih sklopova apstraktnog
pejzažima.
Srodne strukture razvijao je Zubčević i na
nekolikim uljima na platnu, ”slikama bez
naziva”, u specifičnom, durskom
tonalitetu, nabujalom šarenilu, u spoju
dekorativnih i plastično - poetskih, izražajnih
vrednosti. Međutim, za razliku od pojedinih
formacija crteža, pa čak i akvarela, koji
bi, u načelu, ipak zadržavali osobine
zatvorenih celina, odnosno ”ciklusa”,
Zubčević je u slikama ispoljio veći raspon
interesa, od izrazito ekspresivnog, dinamičnog
i apstraktnog ”pejzaža” iz 1975.
godine, sa ritmovanim i uzajamno sukobljenim
partijama zelene, žute, umbre, crvene i ljubičaste,
do, recimo, dvosmislene i fantastične,
nadrealne vizije pod naslovom ”čovek,
kamen i vreme” iz iste godine. Tek u
novijim slikama iz 1980-82. godine uzeće
prevagu ”tema” konglomerata
razvijena u crtežima, uslediće neka vrsta
plodotvornog dijaloga, mada još uvek u
izrazito kamenim, intimnim dimenzijama. Sam
Zubčević je, u toku razgovora vođenog u
ateljeu, jednog mostarskog popodneva,
napomenuo da je ta pozna orijentacija izraza
ka unutrašnjem, fantastičnom i zagonetnom,
nekako spontano usledila posle penzionisanja;
dijalog sa prirodom i svetom prenet je na
područje dela samog, koje, u svojim
najdubljlm slojevima ostaje zagonetka i za
posmatrača i za autora.
Slikar Šahzudin
Zubčević rođen je u Rasovcu - Dživar, kod
Trebinja, 3.5.1915. godine, umro u Mostaru
5.10.1991. godine. U Mostaru je živio od
1918. godine.
Godine 1945. polaže prijemni ispit na Državnoj
školi za likovnu umjetnost u Sarajevu na
kojoj diplomira 1950. godine. Član ULUBiH-a
postaje 1962. godine. Sa Podružnicom ULUBiH-a
za Hercegovinu i DLU-Mostar, sudjelovao je na
mnogim kolektivnim izložbama te priredio
znatan broj samostalnih. U Mostaru je radio i
kao nastavnik likovnog vaspitanja u osnovnim i
srednjim školama do odlaska u penziju 1979. U
Kujundžiluku je imao atelje-galeriju, u kojoj
je bila stalna prodajna izložba.
U prilogu objavljujemo tekst likovnog kritičara
Dušana Đokića povodom Zubčevićeve
samostalne izložbe u Umjetničkoj galeriji
BiH-ekspozitura Mostar na Rondou, održanoj u
novembru 1982. godine.
|
|
|
