|
Likovne kompozicije Zarife Velic' nisu rezultat percipiranja i likovne kristalizacije nekog realnog modela: one nastaju kao chista svjetlosna igra, kao zrachenje predmeta koje potiskuje i zamjenjuje materiju; one se ne pozivaju na materijalni svijet i njegova fizichka svojstva – one su samo odbljesak skrivenih izvora svjetlosti, koji kao imaginarna ogledala u dugim mlazovima ili u shirokim presjecima oblikuju prostor i odredjuju njegove neuhvatljive dimenzije. Dok pogled, klizec'i po povrshini predmeta, registruje njegove fizichke velichine, svjetlost obuhvata predmet i njegova materijalna svojstva pretvara u nedefinisane konture imaginarne strukture. Motiv se razbija, a na njegovom mjestu se pojavljuju oblici koje tek treba definisati i likovno ozhivjeti. Kompozicije Zarife Velic' ozhivljavaju upravo taj svijet koji se krije u svjetlosnoj prashini koja ispunjava prostor oko nas.
 Kompozicije Z. Velic' nisu samo skup svjetlosnih projekcija jednog virtuelnog svijeta, nego i izraz unutrashnje energije koja nastoji da se oslobodi razbijajuc'i geometrijske standarde i fizichka svojstva predmeta. Svaka kompozicija zapochinje avanturu traganja za novim zhivotom oblika, za definisanjem vlastitog predmeta. Nishta nije unaprijed dato, ni predmet slike ni nachin njegovog predstavljanja, jer svaka pojedinachna kompozicija iznova traga za vizuelnim obrascem drukchijeg razumijevanja i tretmana strukture materije. Pri tome se komponente geometrijskog modela predmeta ne rashchlanjuju, nego se insistira na lirskim efektima koje materija proizvodi svojim vanjskim izgledom, svojim unutrashnjim presjecima, svojim razlivenim oblicima na granici materijalnog.
Kompozicije Zarife Velic' su koncipirane na dva nachina: kao autonomna masa koja zrachi vlastitom svjetloshc'u i shiri svjetlosni krug i preko granica fizichkog prostora, ili kao izvorna svjetlost koja na svojim krajnjim rubovima obasjava neidentifikovanu masu kojoj odredjuje oblik i daje zhivot. U oba sluchaja, kao izvorna ili reflektovana, svjetlost predstavlja jedini izvor energije koja oblikuje prostor i ozhivljava predmete. Drugim rijechima, to je svijet chiju konsistenciju odrzhava igra prividne materijalnosti i stvarne svjetlosti, praznog prostora i predmetnog svijeta ozhivljenog snagom svjetlosne energije.
Kod Velic'eve svjetlost otvara prostore lirskih dozhivljaja i shiri atmosferu muzichke punoc'e: njene kompozicije su lirske u izvedbi, u teksturi, u materijalu, a muzichke po konceptu i po neuhvatljivim semantichkim odrednicama. Kao shto je slika metaforichko sazhimanje realnosti, beskrajna tezhnja ka sushtini, tako je i muzika oblik stvaranja bez referentnih vrijednosti, bez pandana u predmetnom svijetu. Zato kompozicije Zarife Velic' docharavaju ona duhovna raspolozhenja i one afektivne sadrzhaje koje mozhe izraziti samo muzika, odnosno likovna predstava koja, osim privida, i nema druge sushtine ni druge misije izuzev traganja za oblikom. I kao shto slike sazhimaju realnost dovodec'i je na pravu mjeru estetskih oblika, tako i muzika generira autonomnu strukturu, chija se asocijativna vrijednost oslanja na vlastite zvuchne simbole izvan kruga prepoznatljivih znakova i pokushaja njihovog oponashanja.
Kod Zarife Velic' muzikalnost likovnih kompozicija ne proizlazi iz predmeta i motiva, iz aranzhiranog shtimunga stvari i prizora koji bude i podstichu osjec'ajnost, nego rezultira iz likovnog tretmana materije, iz fakture i teksture podloge na kojoj pratimo nastanak oblika i njihove metamorfoze. Predmeti i prizori i ne postoje na njenim kompozicijama; oni se tek nasluc'uju ili ih slikarka registruje u samom trenutku nastanka, u onom presudnom chinu kojim se haos materije pretvara u poredak i ljepotu oblika. Otuda taj osjec'aj muzichke strukture njenih kompozicija: Z. Velic' ne oponasha oblike, ne insistira na njihovim fizichkim svojstvima – tu su predmeti u zachetku koji se tek nasluc'uju, bez stabilne semantichke osnove, bez imena, kao govor bez rijechi, kao melodijska fraza koja nastaje ni iz chega, ex nihilo. Atmosfera se radja skupa sa nastankom oblika, kao muzichka pratnja koja je sastavni dio zhivota oblika i njihovog prostornog odredjenja.
Motivi Z. Velic' se ponavljaju i variraju poput muzichke fraze: u tom ciklichkom obnavljanju nema evolucije, nego stalno obnavljanje procesa radjanja, pretvaranje mase u arabesku predmetnog svijeta. Materija ne prestaje da kruzhi sve dok ne dobije konture duhovne projekcije unutrashnjih sushtina bic'a. U stvari, to je likovni svijet bez banalnog sadrzhaja, bez prepoznatljivih predmeta, ali i bez simbola; kompozicija se razvija linearno ili stvara slojevitu strukturu, ali u oba sluchaja dominantan je faktor materije, njena faktura lishena izvornih fizichkih odlika, razbijena u niz svjetlosnih snopova.
Osnovna likovna ideja Z. Velic' je lako prepoznatljiva: ona ne oponasha predmete iz realnosti niti konstruishe svijet vlastitih predmeta, nego ispituje upravo likovne slojeve pigmenta, traga za krajnjim granicama fakture, za efektima boje (uglavnom bijele). Ta analitichnost u postupku i introvertnost u suochenju sa svijetom doprinosi autonomiji lichnog stava i personalnosti izraza, ali i prijeti od suzhavanja i zatvaranja horizonta, od uzleta u fiktivne prostore koje samo slikarstvo mozhe docharati. Na taj nachin se stanovite prednosti izvrgavaju u svoju suprotnost: autentichni oblici poprimaju karakter dekorativnih fragmenata i plakatske poruke. Na slikaru je da formalno-estetske karakteristike svog djela artikulishe kao ponornu viziju svijeta i kao dramu vlastitog iskustva. On to postizhe stalnim mijenjanjem vizure, tehnike, duhovnog horizonta. Jer, bez te odluchnosti (i rizika) svaka likovna ideja ostaje na nivou ilustracije i neobavezne igre.
Za slikara, medjutim, nije vazhna samo likovna ideja, nego i nachin njenog oblikovanja: slika se ipak temelji na boji i crtezhu, na simbolima koji zahtijevaju i odgovarajuc'u tehniku predstavljanja. Kombinovana slikarska tehnika Z. Velic' najvec'im dijelom odredjuje karakter i likovni dijapazon njenih radova. Ploshni tretman koji materiju vezuje za podlogu, a njena fizichka svojstva predstavlja kao prigushenu svjetlost iz pozadine, ne otvara najshire prostore fikcije niti omoguc'ava prodor u nove umjetnichke sfere. Vjerujem da bi jednostavnija, klasichna slikarska tehnika doprinijela poimanju likovnog prostora kao izazovnog ponora u kome oblici nastaju i ishchezavaju. Jer slikarska kompozicija je prvenstveno chin dramatichnog suochenja vidljivog i nevidljivog, forme i znachenja, estetskog oblika i njegovog asocijativnog kruga. Potez kista razdvaja i spaja te antinomijske svjetove, odrzhavajuc'i mjeru izmedju autentichnog i lazhnog, metaforichkog sazhimanja i trivijalnog predstavljanja. To je poruka za svakog slikara koji pitanje tehnike stavlja iznad spontanog elana imaginacije i nesputanog pokreta ruke, koja bojom i crtezhom preobrazhava vidljivi svijet.
|